Güç, Dil ve Kimlik Arasında: Göktürk Alfabesi AYNH Ne Anlatıyor?
Bir siyaset bilimci için dil, yalnızca iletişimin aracı değildir; aynı zamanda iktidarın en derin sembollerinden biridir. Diller, yazılar ve semboller; kimliği, iktidarı ve toplumsal düzeni biçimlendirir. Göktürk alfabesi de bu anlamda yalnızca bir yazı sistemi değil, devlet bilincinin ve siyasal öznenin erken bir yansımasıdır. Bu alfabenin harfleri, taşlara kazınmış yasalar gibi, bir halkın kim olduğunu ve nasıl bir dünya kurduğunu anlatır. Peki, “AYNH” sembolleri bu kadim sistemde ne anlama geliyor? Bu soru, dilin ötesinde bir siyaset felsefesi sorusudur: Bir medeniyet kendini hangi simgelerle tanımlar, hangi harflerle yönetir?
Göktürk Alfabesi ve Gücün Kodları
Göktürk alfabesi, 8. yüzyılın başlarında Orhun Yazıtları’nda karşımıza çıkar. Bu alfabe yalnızca bir yazı değil, bir siyasal meşruiyet aracıdır. Çünkü her harf, bir iktidar ilişkisini temsil eder; yazı yazmak, anlamı düzenlemek, toplumu biçimlendirmektir. AYNH harf dizisi, araştırmacılar tarafından genellikle ses temsili bakımından “A-Y-N-H” olarak çözülür. Bu harfler, farklı bağlamlarda “ayın” ya da “ayınh” gibi seslenişlerle kullanılır, ancak doğrudan anlamdan çok, bir biçimsel düzeni — yani dil içindeki güç mimarisini temsil eder.
Bir siyaset bilimcinin gözüyle bakıldığında, AYNH sadece bir dilsel yapı değil, bir iktidar göstergesidir. Çünkü alfabeler, tıpkı kurumlar gibi, belirli bir düzeni inşa eder. Göktürkler’in alfabe düzeni de toplumsal hiyerarşiyi, devletin yapısını ve vatandaşlık bilincini dilin içinden kurar.
İktidar ve Yazı: Kim Yazıyor, Kim Okuyor?
Yazının icadıyla birlikte güç, sadece kılıçla değil, kalemle de yönetilmeye başlandı. Göktürk yazıtlarında “Türk budun” ifadesi sıkça geçerken, bu aynı zamanda bir siyasal çağrıdır: halkı bir arada tutan kimlik bilinci. AYNH gibi harf dizileri, dilin teknik yönünü temsil etse de, aslında yazı yazma eylemi başlı başına bir iktidar pratiğidir. Kim yazabilir? Kim okuyabilir? Kimin sesi taşlara kazınır? Bu sorular, geçmişten bugüne siyasal düzenin kalbinde yer alır.
Erkek egemen sistemlerde, bu yazı gücü genellikle stratejik ve kontrol odaklı bir nitelik taşır. Göktürk Kağanlığı da bu yönüyle merkezi otoriteyi simgeler. Ancak tarihsel süreçte kadınlar, özellikle toplumsal etkileşim ve kültürel aktarım alanlarında demokratik bir hafıza inşa etmiştir. Kadın anlatıları, dilin estetik ve duygusal yönünü yaşatırken, erkek iktidarı onu kurumsal hale getirmiştir. Bu ikili yapı, AYNH gibi sembollerin hem düzeni hem de direnişi aynı anda temsil etmesine yol açar.
Kurumlar, İdeoloji ve AYNH’ın Simgesel Anlamı
Bir toplumun alfabesi, onun kurumlarının bir yansımasıdır. AYNH harf dizisi, Göktürk alfabesinin simgesel sisteminde bir “dizilim düzeni” olarak da yorumlanabilir. Her harf, bir anlam alanını temsil eder; tıpkı devlet kurumlarının işlevsel yapısı gibi. A harfi “başlangıcı”, Y “bağlantıyı”, N “devamlılığı”, H ise “sonu” ya da “nefesi” simgeler. Bu okuma biçimi, bir tür siyasal organizasyon metaforu oluşturur: devletin nefesi, toplumun düzeniyle başlar ve anlamla biter.
İdeolojik açıdan bakıldığında, bu alfabe düzeni “tek merkezli ama çok sesli” bir sistemi temsil eder. Göktürk devleti, otoriter bir liderliğe sahip olmasına rağmen, kültürel olarak kolektif bir kimlik bilincini de taşır. Bu da AYNH dizisinin, tek bir sesin değil, düzenli bir çokluğun ifadesi olarak okunmasına olanak tanır.
Vatandaşlık Bilinci ve Dilin Politikası
Her harf, bir vatandaşlık alanı gibidir; bir sesin temsil edilmesi, bir bireyin siyasal varlığının tanınmasıdır. Göktürk alfabesi, yurttaşlık fikrini “taşa kazıyarak” kurmuştur. AYNH harfleri, bireylerin ve kavimlerin ortak dilini temsil eden bir sistemin parçalarıdır. Yazının bu politik yönü, bugünün dünyasında da geçerliliğini korur. Dilin kim tarafından kontrol edildiği, hangi seslerin kayda geçtiği, hangilerinin silindiği hâlâ bir iktidar meselesidir.
Bugün dijital çağda bile aynı soruları sormaya devam ediyoruz: Kim konuşuyor? Kimin sesi algoritmaların içinde yankılanıyor? Göktürk taşlarından sosyal medya duvarlarına uzanan bu tarihsel çizgide, AYNH harfleri sessiz bir tanıklık yapar — dilin ve gücün daima iç içe olduğunu hatırlatarak.
Sonuç: AYNH Bir Harf Dizisinden Fazlası mı?
Göktürk alfabesindeki AYNH dizisi, belki teknik olarak birkaç sesin karşılığıdır; ama siyasal açıdan bakıldığında, bir düzen fikrinin temsilidir. Harflerin yan yana gelişi, devletin kurumlarının uyumuna; anlamın ortaya çıkışı ise halkın ortak bilincine benzer. Dilin bu politik doğası, güç ilişkilerini hem gizler hem görünür kılar.
Göktürk alfabesi yalnızca tarihsel bir miras değil, siyasal düşüncenin de erken bir laboratuvarıdır. Çünkü her harf, bir erk alanıdır; her ses, bir vatandaşlık iddiasıdır.
Okura Provokatif Sorular
Sen olsaydın, bir ulusun kimliğini hangi harflerle yazardın?
Bir dilin sahibi kimdir: onu kullanan halk mı, yoksa onu yöneten iktidar mı?
Bugün senin sesin, dijital çağın taşlarına kazınıyor mu, yoksa siliniyor mu?
Yorumlarda bu soruların etrafında düşüncelerini paylaş. Belki de senin cümlen, AYNH’ın yeni anlamını yazacak olan cümle olur.